"Tôi bị đau lưng là do 'thoát vị đĩa đệm'." "Đó là vì tôi 'cúi nâng sai tư thế'." "Lưng của tôi 'yếu' và dễ bị 'tổn thương'."
Khi bị đau lưng, bộ não của chúng ta tự động cố gắng tìm ra một lời giải thích. Nhưng bạn có biết rằng niềm tin của bạn về nguyên nhân cơn đau (causal beliefs) có thể là một rào cản lớn, ngăn cản bạn phục hồi đúng cách không? Một đánh giá khoa học lớn vừa xem xét chính xác những gì mọi người tin—và phát hiện ra một vấn đề đáng ngạc nhiên.
🧠 Tại sao "Niềm tin" về cơn đau của bạn lại quan trọng?
Cách chúng ta hiểu về cơn đau sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cách chúng ta phản ứng với nó—một cách có ý thức hoặc vô thức.
Các nhà tâm lý học gọi đây là "Mô hình Nhận thức Thông thường" (Common-Sense Model). Khi trải qua một cơn đau, chúng ta cố gắng tạo ra một sự hiểu biết mạch lạc về nó. Niềm tin của bạn về nguyên nhân cơn đau sẽ thúc đẩy các hành động và hành vi của bạn.
Ví dụ: Nghiên cứu định tính (phỏng vấn) cho thấy:
Nếu bạn tin rằng cơn đau lưng của mình là do "hư hỏng" hoặc "cột sống yếu," bạn có thể sẽ có hành vi bảo vệ quá mức.
Bạn bắt đầu tránh các chuyển động nhất định hoặc thậm chí là các hoạt động mà bạn từng yêu thích.
Niềm tin này có thể trở thành một rào cản đối với các phương pháp điều trị dựa trên hướng dẫn hiện đại—vốn thường khuyến khích bạn tự quản lý và tiếp tục vận động.
🔬 Cuộc rà soát lớn: Các nhà khoa học đã nghiên cứu "niềm tin" này như thế nào?
Vì niềm tin định tính rất quan trọng, các nhà nghiên cứu đã quyết định thực hiện một bài đánh giá phạm vi (scoping review).
Mục tiêu: Khám phá xem các niềm tin về nguyên nhân gây đau lưng dưới không đặc hiệu (non-specific LBP) đã được điều tra định lượng (tức là đo lường bằng con số, khảo sát) như thế nào.
Họ đã rà soát 4 cơ sở dữ liệu y khoa lớn và tổng hợp tất cả các nghiên cứu về chủ đề này.
📊 Kết quả: Một bức tranh cực kỳ lộn xộn
Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy 81 nghiên cứu, nhưng khi đi sâu vào, họ phát hiện ra một vấn đề lớn:
1. Hàng trăm cách hỏi khác nhau: Họ đã xác định được 308 "mục tin tưởng" (belief items) riêng biệt đã được sử dụng. Về cơ bản, điều này có nghĩa là các nhà nghiên cứu đã sử dụng 308 cách hỏi khác nhau để đo lường cùng một thứ. Điều này khiến việc so sánh kết quả giữa các nghiên cứu gần như là không thể.
2. Hầu hết các nghiên cứu không được thiết kế để tìm nguyên nhân: Mặc dù 81 nghiên cứu đã được đưa vào, nhưng chỉ có 15 nghiên cứu (19%) thực sự có mục tiêu cụ thể là đề cập đến "nguyên nhân" (cause), "yếu tố khởi phát" (triggers) hoặc "bệnh căn" (etiology).
3. Thiếu dữ liệu theo thời gian: Phần lớn các nghiên cứu (77%) là thiết kế cắt ngang (chụp ảnh nhanh tại một thời điểm). Chỉ có 8 nghiên cứu theo dõi mối liên hệ này theo thời gian (longitudinal).
🏆 Top 3 niềm tin về nguyên nhân đau lưng (được nghiên cứu nhiều nhất)
Bất chấp sự lộn xộn đó, các nhà nghiên cứu đã có thể phân loại 308 mục tin tưởng kia thành 15 loại. Dưới đây là 3 loại niềm tin được các nhà khoa học điều tra thường xuyên nhất:
"Tổn thương hoặc Suy yếu Cấu trúc" (56% số nghiên cứu): Đây là niềm tin phổ biến nhất. Nó bao gồm niềm tin rằng đau lưng luôn là do một chấn thương cấu trúc (như trượt đĩa đệm, căng cơ) hoặc X-quang/MRI có thể xác định chính xác nguyên nhân.
"Nâng và Cúi" (32% số nghiên cứu): Niềm tin rằng đau lưng là do các hành động cụ thể như nâng vật nặng, cúi người hoặc xoay người.
"Yếu tố Tinh thần hoặc Tâm lý" (30% số nghiên cứu): Niềm tin rằng đau lưng là do căng thẳng (stress) hoặc các yếu tố tâm lý khác.
💡 Kết luận: Chúng ta đang có một "Khoảng trống Bằng chứng" lớn
Phát hiện quan trọng nhất của bài đánh giá này không phải là những gì mọi người tin, mà là chúng ta thực sự không biết rõ về tác động định lượng của những niềm tin đó.
Nói một cách đơn giản:
Chúng ta biết (từ các cuộc phỏng vấn) rằng việc tin rằng "lưng của tôi bị hỏng" là điều có hại.
Nhưng chúng ta không có dữ liệu định lượng, chất lượng cao để trả lời các câu hỏi như: "Niềm tin đó chính xác là có hại đến mức nào?" hoặc "Nó có dự đoán được rằng bạn sẽ bị khuyết tật lâu dài hơn không?"
Lý do là vì có quá nhiều sự khác biệt trong cách đo lường niềm tin, thiếu các nghiên cứu được thiết kế tốt và thiếu các nghiên cứu theo dõi bệnh nhân theo thời gian.
Bài đánh giá này là một lời kêu gọi các nhà khoa học trong tương lai cần phát triển các công cụ đo lường mới, nhất quán hơn để chúng ta có thể thực sự hiểu rõ về mối liên hệ mạnh mẽ giữa tâm trí và cơn đau lưng.