Việc quyết định khi nào cần can thiệp điều trị thực thụ thay vì chỉ theo dõi một trường hợp IOL lệch muộn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chủ yếu liên quan đến ảnh hưởng của sự lệch lạc này đến thị lực và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, cũng như nguy cơ gây ra các biến chứng khác.
Dưới đây là các tình huống thường cần điều trị thực thụ thay vì theo dõi đơn thuần:
1. Suy giảm thị lực đáng kể:
- Thị lực giảm rõ rệt: Nếu bệnh nhân than phiền về thị lực giảm nhiều so với trước khi phát hiện IOL lệch, ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày như đọc sách, lái xe, hoặc nhận diện khuôn mặt.
- Song thị một mắt (monocular diplopia): Đây là một triệu chứng rất khó chịu và thường là chỉ định can thiệp. Sự lệch lạc của IOL có thể gây ra hiện tượng nhìn một thành hai hoặc nhiều hình ảnh ở một mắt.
- Thay đổi khúc xạ đáng kể: Sự lệch lạc có thể gây ra hoặc làm tăng độ cận, viễn hoặc loạn thị, khiến bệnh nhân phải thay đổi kính thường xuyên mà vẫn không đạt được thị lực tốt.
2. Triệu chứng khó chịu:
- Chói sáng (glare) hoặc lóa mắt (halo): Nếu IOL lệch gây ra các vấn đề về thị giác như chói sáng hoặc xuất hiện quầng sáng xung quanh các nguồn sáng, đặc biệt vào ban đêm, ảnh hưởng đến khả năng lái xe và sinh hoạt.
- Cảm giác nhìn mờ hoặc không ổn định: Bệnh nhân có thể cảm thấy thị lực dao động hoặc không rõ nét.
3. Nguy cơ hoặc đã xuất hiện biến chứng:
- Tăng nhãn áp thứ phát: Sự lệch lạc của IOL có thể gây cản trở lưu thông thủy dịch, dẫn đến tăng nhãn áp.
- Viêm mống mắt, thể mi (uveitis): IOL lệch có thể gây kích thích hoặc cọ xát vào mống mắt và thể mi, gây viêm.
- Tổn thương các cấu trúc khác của mắt: Trong một số trường hợp, IOL lệch có thể chạm hoặc gây tổn thương đến giác mạc, mống mắt hoặc các cấu trúc nội nhãn khác.
- Nguy cơ rơi IOL vào buồng dịch kính: Nếu IOL lệch nhiều và có nguy cơ di chuyển hoàn toàn vào buồng dịch kính, cần can thiệp để tránh các biến chứng nghiêm trọng hơn như bong võng mạc.
4. Thay đổi vị trí IOL theo thời gian:
- Nếu theo dõi thấy IOL tiếp tục di lệch hoặc có sự thay đổi vị trí đáng kể, làm tăng nguy cơ gây ra các vấn đề trên, thì cần can thiệp.
Khi nào thì theo dõi:
- Lệch nhẹ và không ảnh hưởng đến thị lực: Nếu IOL chỉ lệch một chút và bệnh nhân không có bất kỳ triệu chứng thị giác nào, thị lực vẫn tốt và ổn định, không có dấu hiệu của biến chứng, thì có thể theo dõi định kỳ.
- Bệnh nhân có tình trạng sức khỏe không cho phép phẫu thuật: Trong trường hợp bệnh nhân có các bệnh lý toàn thân nặng nề, nguy cơ phẫu thuật cao, và sự lệch lạc của IOL không gây ra nhiều ảnh hưởng đến thị lực, thì việc theo dõi có thể là lựa chọn an toàn hơn.
- Bệnh nhân không có nhu cầu thị lực cao: Ở một số bệnh nhân lớn tuổi hoặc có nhu cầu thị lực thấp, sự lệch lạc nhẹ có thể không ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống của họ, và họ có thể chấp nhận tình trạng này.
Quyết định cuối cùng:
Quyết định điều trị hay theo dõi cần dựa trên sự đánh giá toàn diện của bác sĩ nhãn khoa, bao gồm khám lâm sàng kỹ lưỡng, các xét nghiệm cần thiết (nếu có), và sự thảo luận cẩn thận với bệnh nhân về các triệu chứng, mong muốn và tình trạng sức khỏe tổng thể.
Tóm lại, nếu IOL lệch muộn gây ra suy giảm thị lực, triệu chứng khó chịu, có nguy cơ hoặc đã xuất hiện biến chứng, hoặc có sự thay đổi vị trí theo chiều hướng xấu đi, thì thường cần điều trị thực thụ. Ngược lại, nếu sự lệch lạc nhẹ, không ảnh hưởng đến thị lực và không có nguy cơ biến chứng, thì có thể theo dõi định kỳ.