Mắt của trẻ sơ sinh có nhiều điểm khác biệt so với mắt người lớn, không chỉ về chức năng mà còn cả về cấu trúc. Mắt phát triển rất nhanh trong 3 năm đầu đời, song song với sự phát triển của não bộ.
Cấu Trúc và Các Số Đo Quan Trọng
Kích thước nhãn cầu: Khi mới sinh, trục trước-sau của mắt dài khoảng 16.5 mm và sẽ phát triển đến khoảng 23 mm ở tuổi trưởng thành.
Đường kính giác mạc: Ở trẻ sơ sinh đủ tháng, đường kính giác mạc khoảng 9-10 mm.
Giác mạc lớn hơn bình thường có thể là dấu hiệu gợi ý của glaucoma bẩm sinh. Khe mi: Khe mi của trẻ thường hẹp và cách xa nhau do có nếp quạt rõ rệt. Khoảng cách giữa hai góc mắt trong (medial canthi) ở trẻ đủ tháng dao động từ 18-22 mm.
Telecanthus: Là tình trạng khoảng cách giữa hai góc mắt trong tăng lên bất thường.
Dấu hiệu này đáng chú ý trong hội chứng rượu bào thai (Fetal alcohol syndrome) và hội chứng Waardenburg. Hypertelorism: Là tình trạng khoảng cách giữa hai hốc mắt tăng lên, biểu hiện lâm sàng là khoảng cách đồng tử lớn.
Các Phản Xạ và Sự Phát Triển Thị Giác Theo Từng Giai Đoạn
Sự phát triển thị giác của trẻ diễn ra theo một lộ trình rất cụ thể:
Ngay sau sinh: Trẻ có phản xạ chớp mắt mạnh khi có ánh sáng hoặc bị kích thích vào mi, lông mi. Các cử động mắt có thể rời rạc, không mục đích và không đều giữa hai mắt.
~3 tuần tuổi: Bắt đầu có hiện tượng chảy nước mắt khi xúc động.
4-6 tuần tuổi: Bắt đầu có khả năng nhìn cố định và dõi theo vật thể một cách yếu ớt.
~2 tháng tuổi: Phát triển cử động liếc dọc đồng bộ hai mắt.
3 tháng tuổi: Có thể nhìn cố định và dõi theo vật thể theo cả chiều dọc và chiều ngang.
≥ 4 tháng tuổi: Mọi tình trạng lác (lé) mắt liên tục sau thời điểm này đều cần được đánh giá thêm. Khả năng nhìn cố định vào trung tâm đi kèm với hành vi cầm nắm của tay.
~6 tháng tuổi: Thị giác hai mắt (nhìn phối hợp bằng cả hai mắt) xuất hiện.
Điểm Khác Biệt ở Trẻ Sinh Non 👶
Mắt của trẻ sinh non có nhiều đặc điểm khác biệt so với trẻ đủ tháng:
Kích thước nhỏ: Ở tuần thai 28, nhãn cầu chỉ có đường kính 10-14 mm.
Hệ thống mạch máu chưa hoàn thiện: Các mạch máu nuôi dưỡng thủy tinh thể thời kỳ bào thai có thể vẫn còn tồn tại. Võng mạc chưa được cấp máu hoàn toàn, đây chính là cơ sở của Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non (ROP).
Phản xạ đồng tử: Phản xạ co đồng tử với ánh sáng chỉ xuất hiện sau 30 tuần tuổi thai. Do đó, không nên coi việc thiếu phản xạ này là bất thường trước 32 tuần.
Nguy cơ cao hơn: Trẻ sinh non có nguy cơ cao bị cận thị, nhược thị và lác mắt sau này. Cần theo dõi chặt chẽ tất cả trẻ sinh non để phát hiện sớm các tình trạng này.
Khi Nào Cần Mời Hội Chẩn Chuyên Khoa Mắt? 🩺
Việc mời bác sĩ chuyên khoa mắt khám cho tất cả trẻ sơ sinh trong phòng dưỡng nhi là không cần thiết. Việc hội chẩn chỉ nên được yêu cầu khi có các dấu hiệu sau:
Phát hiện bất thường qua thăm khám sàng lọc.
Tiền sử gia đình có các bệnh mắt nghiêm trọng như: đục thủy tinh thể bẩm sinh, u nguyên bào võng mạc, glaucoma bẩm sinh.
Mẹ bị nhiễm trùng trong thai kỳ như Rubella, Toxoplasmosis, hoặc Cytomegalovirus (CMV).
Tất cả trẻ sinh non đều cần được bác sĩ mắt thăm khám để loại trừ Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non (ROP).